6 ΜΑΡΤΙΟΥ, ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΜΟΥ, BULLYING

Πότε πρωτομελετήθηκε το φαινόμενο;

Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού μελετήθηκε για πρώτη φορά το 1978 στη Νορβηγία και 9 χρόνια μετά, το 1987, σε πολλά επιστημονικά περιοδικά εμφανίζεται ο σχετικός όρος “bullying”.

Ενώ σαν φαινόμενο επισημαίνεται και καταγράφεται τη δεκαετία του 1970, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι εμφανίζεται και τότε. Εξάλλου αποτελεί μια ακόμη έκφραση της βίαιης συμπεριφοράς η οποία υπάρχει με τη γέννηση του ανθρώπου.

Στο φαινόμενο του bullying εμπλέκονται πολλά μέρη

• Το παιδί που δέχεται βία
• Το παιδί ή ομάδα παιδιών που ασκεί βία
• Τα παιδιά θεατές
• Οι εκπαιδευτικοί
• Οι γονείς

Στην ουσία αναφέρεται στην βία μεταξύ παιδιών. Στην ιστορία του Όλιβερ Τουίστ - που διαδραματίζεται τον 19ο αιώνα - υπάρχουν πολλά στοιχεία βίας μεταξύ παιδιών τα οποία επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Τα μυθιστορήματα για το Αγγλοσαξωνικό εκπαιδευτικό σύστημα όπου ο εκφοβισμός των μεγαλύτερων είναι αποδεκτό καθεστώς

Σύμφωνα με τον Olweus σχολική βία και σχολικός εκφοβισμός παρατηρείται όταν ένα παιδί «εκτίθεται, κατ’ επανάληψη και σε διάρκεια χρόνου, σε αρνητικές πράξεις από ένα ή περισσότερα άτομα.»

Ο όρος «αρνητική πράξη» αναφέρεται στην πράξη εκείνη με την οποία «ένα άτομο προκαλεί εσκεμμένη βλάβη ή συναισθηματική δυσκολία σε άλλο άτομο, μέσω σωματικής επαφής, λεκτικώς ή με άλλους τρόπους.»

Μια σημαντική παράμετρος που τίθεται είναι η έννοια της επανάληψης. Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός. Δεν είναι ένας απλός τυχαίος καβγάς μεταξύ δυο παιδιών στη σχολική αυλή. Επίσης περιλαμβάνει ανισορροπία δύναμης ή εξουσίας μεταξύ του παιδιού που εκφοβίζει και του παιδιού που εκφοβίζεται

Το αποτέλεσμα αυτής της πράξης είναι η δεύτερη σημαντική παράμετρος. Οι πράξεις σχολικού εκφοβισμού έχουν αποτέλεσμα ή θα μπορούσαν να έχουν ως αποτέλεσμα σωματική βλάβη ή συναισθηματικές δυσκολίες (δυσκολίες συμπεριφοράς) πάνω στο παιδί.

Η τελευταία παράμετρος έχει να κάνει με τις μορφές του σχολικού εκφοβισμού ο οποίος μπορεί να είναι σωματικός, λεκτικός ή με οποιαδήποτε άλλη μορφή.

Γενικά το Bullying μπορεί να περιλαμβάνει

• Άσκηση φυσικής βίας, χτυπήματα, τσιμπήματα, δαγκωνιές, σπρωξίματα,
• Εσκεμμένο ή συχνό αποκλεισμό μαθητών από κοινωνικές δραστηριότητες, κοινωνική απομόνωση ή αποκλεισμό
• Σεξουαλική παρενόχληση
• Χρησιμοποίηση υβριστικών ή περιπαικτικών εκφράσεων, πειράγματα, παρατσούκλια, κοροϊδία
• Απειλές και εκβιασμό
• Υβριστικές ή περιπαικτικές εκφράσεις για τη φυλή, την εθνικότητα, τη θρησκεία, την ταυτότητα αναπηρίας, τη σεξουαλική ταυτότητα του θύματος
• Κλοπές ή και Ζημιές στα προσωπικά αντικείμενα του θύματος
• Επιδιωκόμενη απομάκρυνση των φίλων
• Διάδοση κακοηθών και ψευδών φημών
• Ηλεκτρονικό bullying cyber bullying (Το cyberbullying περιγράφεται ως "η επαναλαμβανόμενη και εκ προθέσεων βλάβη που προκαλείται διαμέσου της χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών, κινητών τηλεφώνων και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών" Το Cyberbulling εμφανίζεται συχνότερα σε ιστότοπους όπου συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός εφήβων)

Bullying ή πείραγμα.

O Olweus τονίζει τη διαφορά του bullying με το «πείραγμα» στα πλαίσια του παιχνιδιού. Το «πείραγμα» αυτό συνήθως συμβαίνει μεταξύ φίλων και δεν περιλαμβάνει την πρόκληση σωματικού πόνου των άλλων. Αντίθετα το bullying εμπλέκει άτομα που δεν έχουν φιλικές σχέσεις.

Η χαρακτηριστική ανισορροπία δύναμης διατυπώνει ο olweus στον ορισμό του μπορεί να αναφέρεται στα ατομικά ή κοινωνικά χαρακτηριστικά του δράστη και του θύματος.

Το «πείραγμα» μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε εκφοβισμό αν συμβαίνει για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και το σημαντικότερο όταν το παιδί αισθανθεί ότι οι πράξεις των άλλων δεν διέπονται από αστείο και δεν γίνονται μέσα στα όρια του παιχνιδιού

Το παιδί που βιώνει εκφοβισμό - Προφίλ

Το παιδί που εκφοβίζει επιλέγει το παιδί που θα εκφοβίσει πολύ συγκεκριμένα και καθόλου τυχαία. Συνήθως θα επιλέξει παιδί που:

● Διαφέρει με κάποιον τρόπο από τα υπόλοιπα (είναι από άλλη χώρα, έχει άλλη θρησκεία, φοράει σιδεράκια γενικά παιδί που διαφέρει από τη μέση εικόνα ενός μαθητή)
● Δύσκολα θα βοηθήσει κάποιος (παιδιά μοναχικά που δεν κάνουν εύκολα φίλους)
● Που είναι «λιγότερα» δυνατά

Ωστόσο και το παιδί που βιώνει εκφοβισμό γεννά πολλές φορές αντικρουόμενα συναισθήματα. Πολλές φορές γεννά συναισθήματα θυμού προς γονείς, εκπαιδευτικούς και συμμαθητές καθώς είτε δεν του αναγνωρίζουν την αδυναμία του να αντιδράσει είτε θεωρούν ότι αυτό ευθύνεται για τον εκφοβισμό που βιώνει.

Σε γενικές γραμμές πολλά από τα στοιχεία της προσωπικότητας του παιδιού που βιώνει τον εκφοβισμό ευνοούν την στοχοποίηση τους. Στο σημείο αυτό θα αναφερθεί ότι τα παιδιά που βιώνουν εκφοβισμό παρουσιάζουν:

● χαμηλή αυτοεκτίμηση,
● αδυναμία επίλυσης προβλημάτων,
● καταθλιπτικά στοιχεία,
● συναισθηματικές δυσκολίες,
● αίσθημα μοναξιάς,
● χαμηλές σχολικές επιδόσεις και απουσίες
● Διαταραχές συμπεριφοράς
● Ψυχολογικά / ψυχοσωματικά προβλήματα (πονοκέφαλοι, κοιλιακά άλγη, ενούρηση, διαταραχές ύπνου)
● Άγχος
● Φοβίες
● Δεν μπορούν να μείνουν μόνα
● Αποφεύγουν τη βλεματική επαφή

Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο συναισθηματικός κόσμος των παιδιών, ο οποίος στην περίπτωση του σχολικού εκφοβισμού δεν διαφέρει από οποιαδήποτε άλλη μορφή βίας. Τα παιδιά βιώνουν:

    » Θυμό Για αυτό που τους συμβαίνει, που δεν μπορούν να αντιδράσουν. Ο θυμός συνήθως εκφράζεται σε οικεία αγαπημένα πρόσωπα όπως ο πατέρας, η μητέρα ή ο αδελφός

    » Ντροπή Ντρέπονται για αυτό που τους συμβαίνει και θεωρούν ότι όλοι οι συμμαθητές τους, τους θεωρούν δειλούς/ δειλές. Έτσι δυσκολεύονται να κάνουν φίλους καθώς θεωρούν εκ προοιμίου ότι κανείς δεν θα τους θέλει για φίλους. Επίσης ντρέπονται να το αποκαλύψουν στους γονείς τους καθώς θα τους «απογοητεύσουν»

    » Ενοχή Θεωρούν ότι εκείνοι φταίνε για αυτό που γίνεται, (πχ. «με λένε γυαλάκια -} φοράω γυαλιά -} άρα έχουν δίκιο -} είμαι γυαλάκιας).

    » Φόβος
Ζουν συνεχώς με το συναίσθημα ότι θα τους κοροϊδέψουν, ότι θα γελάσουν μαζί τους

Ο συνδυασμός του θυμού - φόβου- ντροπής και ενοχής οδηγούν τα παιδιά να μην λένε σε κανένα αυτό που τους συμβαίνει και συνεπώς να μην ζητάνε βοήθεια. Αυτή η συναισθηματική απομόνωση οδηγεί στην γενικότερη απομόνωση των παιδιών. Εάν δεν λάβουν την κατάλληλη στήριξη στο μέλλον είναι δυνατό να επιδείξουν αδυναμία:

● να αναλάβουν ευθύνες,

● να επιδείξουν συνέπεια στον κοινωνικό τους ρόλο,

● να συνάψουν διαπροσωπικές σχέσεις

● να έχουν ομαλή σεξουαλική ζωή

Στήριξη παιδιού που βιώνει εκφοβισμό

Η στήριξη στο παιδί που δέχεται εκφοβισμό θα πρέπει να είναι πλήρως εναρμονισμένη με τη συναισθηματική κατάσταση του παιδιού. Συγκεκριμένα, όπως είδαμε, το παιδί που δέχεται εκφοβισμό βιώνει:

    ● ΦΟΒΟ
    ● ΘΥΜΟ
    ● ΝΤΡΟΠΗ
    ● ΕΝΟΧΗ
    ● ΜΟΝΑΞΙΑ

Τα συναισθήματα αυτά θα πρέπει να καταλάβει το παιδί, να τα αποδεχθεί, και να τα αντιμετωπίσει σαν αναμενόμενη αντίδραση σε αυτό που συμβαίνει.

Οι στόχοι λοιπόν της στήριξης ορίζονται ως:

► Η αντίληψη του φαινόμενου, Στα πλαίσια της ψυχοεκπαίδευσης εξηγούμε και αναλύουμε με απλά και κατανοητά λόγια (για την εκάστοτε ηλικία και νοητικό επίπεδο του κάθε παιδιού) το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού. Η γνώση του προσφέρει σιγουριά και το βοηθάει να σταθεί στα πόδια του απέναντι στο φαινόμενο

► η μη αποκλειστικότητα του παιδιού σε αυτόΣτα πλαίσια της ψυχοεκπαίδευσης το παιδί αντιλαμβάνεται ότι σε αυτή την κατάσταση έχουν βρεθεί και άλλα παιδιά, γεγονός το οποίο λειτουργεί «βοηθητικά» στη συναισθηματική του κατάσταση

► η αποενοχοποίηση τουΗ σκέψη των παιδιών είναι ενοχική. Η στήριξη θα πρέπει να λειτουργήσει με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε να αντιληφθεί το παιδί ότι «όπως και αν είναι, ότι και αν έχει κάνει» κανείς δεν έχει δικαίωμα να του φερθεί με αυτό τον τρόπο

► η ανάγκη να το μοιραστεί και με κάποιον δικό του
Συνήθως τα παιδιά από ντροπή – ενοχή – φόβο δεν λένε αυτό που τους συμβαίνει. Τα παιδιά θα πρέπει να αντιληφθούν την σπουδαιότητα αυτού που τους συμβαίνει και την ανάγκη να μιλήσουν και να δεχθούν βοήθεια.

► και η προοπτική βοήθειας Η κατάληξη όλων των παραπάνω είναι η αποδοχή από πλευράς του παιδιού του γεγονότος ότι έχει ανάγκη για βοήθεια.

Συμβουλές σε παιδί που βιώνει εκφοβισμό

Οι δυσκολίες στο σχολείο είναι πολλές. Τα μαθήματα, τα πολλά παιδιά.... πολλά θέματα μπορεί να προκύψουν. Είμαστε στο σχολείο όμως και αυτό που μαθαίνουμε είναι ότι κάθε πρόβλημα έχει τη λύση του.

Απλά να θυμάσαι:

1.    Για αυτό που συμβαίνει δεν φταις εσύ. Δεν υπάρχει καμία πραγματική αιτία για να σε χτυπήσει κάποιος ή για να μιλήσει άσχημα για σένα.
2.    Πολλά παιδιά στα σχολεία βιώνουν τέτοιες καταστάσεις.
3.    Είμαστε περήφανοι για τον εαυτό μας. Δεν ντρεπόμαστε εμείς για κάτι άσχημο που έκανε κάποιος άλλος.
4.    Εάν μας συμβεί κάτι το μοιραζόμαστε με τους δασκάλους και τους γονείς μας. Δεν μαρτυράμε το άλλο παιδί, βοηθάμε τον εαυτό μας.
5.    Οι δυσκολίες δεν εξαφανίζονται ποτέ από μόνες τους. Εάν συμβεί μια φορά είναι πολύ πιθανό να ξανασυμβεί.
6.    Η απομόνωση δεν είναι η λύση. Και άλλα παιδιά μπορεί να έχουν ενοχληθεί από τη συμπεριφορά εκφοβισμού. Μοιράσου την εμπειρία σου.
7.    Η αδιαφορία δεν είναι λύση. Η δράση ναι.
8.    Το να απαντήσεις με τον ίδιο τρόπο, δεν θα σε βοηθήσει. Απλά θα κάνεις κάτι που έτσι και αλλιώς σε ενοχλεί.
9.    Είσαι πολύ σημαντικός για πολλούς ανθρώπους. Εάν κοιτάξεις γύρω σου θα τους βρεις, και αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να σε βοηθήσουν.
10.    Κάλεσε στην Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056, δωρεάν και ανώνυμα, για να μιλήσεις με κάποιον ψυχολόγο.

Οι γονείς του παιδιού που βιώνει εκφοβισμό

Οι γονείς των παιδιών συνήθως βιώνουν:

 ● Θυμό προς το άλλο παιδί, την οικογένεια του άλλου παιδιού και τη σχολική μονάδα
 ● Πανικό και αγωνία για το τι συναισθηματικά κατάλοιπα μπορεί να αφήσει το γεγονός στο παιδί τους
 ● Ενοχές για την αδυναμία τους να προστατεύσουν το παιδί τους
 ● Απογοήτευση για την «απραξία» του εκπαιδευτικού συστήματος να προστατεύσει το παιδί τους

Όλα αυτά τα συναισθήματα αφενός μπλοκάρουν συναισθηματικά το γονέα ο οποίος ζητά μια μαγική λύση επίλυσης του προβλήματος στο «εδώ και τώρα».

Οι γονείς επίσης θα πρέπει:

 ● Να καταγράψουν προσεκτικά ότι τους είπε το παιδί και ιδιαίτερα για το ποιοι εμπλέκονται στο συμβάν, πόσες φορές συνέβη, που και τι ακριβώς συνέβη
 ● Να βεβαιώσουν το παιδί ότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να του φέρεται έτσι
 ● Να γίνουν οι ίδιοι παραδείγματα συμπεριφοράς για τα παιδιά τόσο στο σπίτι όσο και γενικότερα
 ● Να χρησιμοποιούν κατάλληλο λεξιλόγιο.
 ● Να τονώσουν την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση των παιδιών
 ● Να συμβουλεύσουν και να ενθαρρύνουν τα παιδιά να έχουν διευρυμένο κύκλο φίλων
 ● Να συμβουλεύσουν τα παιδιά να αποφεύγουν πιθανούς χώρους επίθεσης
 ● Να βοηθήσουν τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι πρέπει να ζητάνε βοήθεια όταν χρειάζεται
 ● Να ενθαρρύνουν το παιδί να έχει επικοινωνία με το δάσκαλο
 ● Να επικοινωνήσουν και οι ίδιοι με το δάσκαλο

Κατά την επικοινωνία του γονιού με το δάσκαλο ο γονιός θα πρέπει να έχει υπόψη ότι:

        ● Ο δάσκαλος μπορεί να μην γνωρίζει το γεγονός.
        ● Δεν βοηθάει να επικοινωνήσουν στο δάσκαλο το θυμό τους
        ● Να είναι σαφείς (ονόματα – τόπος – ημερομηνίες )
        ● Να ζητήσει να έχει ενημέρωση για τις ενέργειες του σχολείου
        ● Να ρωτήσουν εάν και με ποιον τρόπο μπορούν να εμπλακούν στη λύση
        ● Και να διατηρήσουν επικοινωνία

Συμβουλές σε γονείς παιδιού 

που βιώνει εκφοβισμό

Σίγουρα το να έχει το παιδί μας μια εμπειρία εκφοβισμού είναι κάτι που κανείς μας δεν επιθυμεί. Ωστόσο μπορεί να συμβεί και θα πρέπει να το διαχειριστούμε σαν γονείς

1. Παρατηρήστε τη συμπεριφορά του παιδιού σας. Οποιαδήποτε ξαφνική και χωρίς εμφανή αιτία αλλαγή στη συμπεριφορά τους ας μας προβληματίσει
2. Κουβεντιάστε σε πλαίσιο ασφάλειας και εμπιστοσύνης με το παιδί σας για την εμπειρία του
3. Αποενοχοποιήστε το παιδί
4. Επιβραβεύστε το παιδί σας για την αποκάλυψη και δηλώστε 
5. Επικοινωνήστε  ότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να του φέρεται έτσι
6. Μην του ζητήσετε να κάνει στο άλλο παιδί «τα ίδια»
7. Καταδείξτε τη σημασία του να έχει επικοινωνία με το δάσκαλο
8. Εξηγήστε τη διαφορά του «μαρτυράω» από το «ζητάω» βοήθεια
9. Επικοινωνήστε και εσείς με το δάσκαλο
10. Κάλεσε στην Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056, δωρεάν και ανώνυμα, για να μιλήσεις με κάποιον ψυχολόγο

Το παιδί που εκφοβίζει - Προφίλ

Στην εκδήλωση του φαινόμενου ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνει το παιδί (ή ομάδα παιδιών) που εκφοβίζουν το οποίο συχνά γεννά αντιφατικά συναισθήματα. Σε πολλούς ανθρώπους γεννά θυμό και αγανάκτηση ενώ πολλοί αναγνωρίζουν την ανάγκη για στήριξη που έχει αυτό το παιδί.

Πάντα θα πρέπει να θυμόμαστε ότι πίσω από ένα παιδί που εκφοβίζει θα βρεθούν

 ● Ανάγκη για κυριαρχία πάνω σε άλλους
 ● Αδυναμία ελέγχου παρορμήσεων
 ● Μειωμένη ικανότητα αυτοελέγχου
 ● Αδυναμία τήρησης κανόνων και ορίων
 ● Ασυνήθιστα χαμηλό άγχος
 ● Διογκωμένη αυτοεικόνα
 ● Έλλειψη αίσθησης του μέτρου
 ● Η δημοτικότητα τους βρίσκεται στο μέσο όρο ή κάτω από αυτόν και χαμηλώνει καθώς προσχωρούν στις εκπαιδευτικές βαθμίδες
 ● Είναι εχθρικό απέναντι στο περιβάλλον του (ιδιαίτερα σε γονείς και εκπαιδευτικούς)
 ● Απόλυτη έλλειψη ενσυναίσθησης
 ● Είναι δυνατό να περιβάλλονται από άλλους συμμαθητές τους οι οποίοι δεν εκφοβίζουν άμεσα αλλά ενισχύουν το παιδί που εκφοβίζει

Εάν δεν ληφθεί άμεσα η κατάλληλη φροντίδα υπάρχουν αυξημένα ποσοστά μελλοντικής
 ● παραβατικής συμπεριφοράς,
 ● χρήσης ουσιών και
 ● εμπλοκής με το νόμο

ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΔΕΙΤΕ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ

....http://www.e-abc.eu

 (ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΜΠΑΝΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ)