Κοντσέρτο για αρχαία μουσικά όργανα
Ιταλοί επιστήμονες, ειδικοί στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, κατόρθωσαν να αναβιώσουντον ήχο του αρχαιοελληνικού επιγόνειου και σκοπεύουν να δημιουργήσουν ορχήστρα κι από άλλα ξεχασμένα αρχαία όργανα, όπως η άρπα και η κιθάρα
Οι από αιώνες χαμένοι ήχοι του επιγόνειου, της σάλπιγγας και της αρχαίας κιθάρας πρόκειται να ακουστούν και πάλι, χάρη στο μεγαλύτερο εγχείρημα φυσικής του κόσμου, όσον αφορά τη μουσική. Η τελευταία φορά που κάποιος μουσικός έπαιξε επιγόνειο- ένα μουσικό όργανο που μοιάζει με άρπα- ήταν στην αρχαία Ελλάδα. Σήμερα όμως επιστήμονες ηλεκτρονικών υπολογιστών κατόρθωσαν να αναβιώσουν τον ήχο του στο πλαίσιο ενός προγράμματος για τη συγκρότηση ορχήστρας από «χαμένα» μουσικά όργανα. Το ενδιαφέρον μάλιστα είναι ότι οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν πώς ακριβώς ήταν το συγκεκριμένο όργανο. Ετσι, μόνη βοήθειά τους για την αναπαραγωγή του τρόπου με τον οποίο ακουγόταν αυτό, ήταν οι ιστορικές πηγές.

«Πρόκειται για έναν πραγματικά ενδιαφέροντα ήχο, μεταλλικό, καθαρό και ζωηρό» είπε ο Ντομένικο Βιτσινάτσα, μηχανολόγος στο Αstra- ένα ιταλικό πρόγραμμα με έδρα στο Σαλέρνο και στην Κατάνια. «Ταιριάζει θαυμάσια σε μεσαιωνικά και μπαρόκ μουσικά σύνολα, δένοντας με έγχορδα και ξύλινα πνευστά όργανα» πρόσθεσε. Η πρώτη δοκιμή ακούσματος του οργάνου έγινε μάλιστα το περασμένο Σαββατοκύριακο σε ένα συνέδριο στην Ιταλία, όπου μουσικοί έπαιξαν αρχαίες παρτιτούρες στο επιγόνειον, χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικά πλήκτρα τα οποία προσομοίωναν τον ήχο του.

Κατόπιν αυτού η επιστημονική ομάδα ετοιμάζεται να επαναφέρει στη ζωή και άλλα αρχαία μουσικά όργανα. Σειρά έχουν η σάλπιγγα, αρχαιοελληνικό όργανο που έμοιαζε με τρομπέτα, και η κιθάρα, ένα είδος λύρας το οποίο παιζόταν στα αρχαία συμπόσια και στις γιορτές των Αθηνών και της Ρώμης. Απώτερος στόχος όλης της προσπάθειας είναι η διοργάνωση ενός κοντσέρτου, το οποίο θα δοθεί με όργανα που δεν έχουν ακουστεί εδώ και περισσότερο από 2.000 χρόνια.

Η ιδέα και οι μαθηματικές αρχές που κρύβονται πίσω από την ανακατασκευή πρώιμων μουσικών οργάνων υπάρχουν από τη δεκαετία του 1970, αλλά ο όγκος των πληροφοριών που έπρεπε να επεξεργαστούν οι υπολογιστές ώστε να γίνει πράξη η θεωρία, ήταν υπερβολικά μεγάλος για υπολογιστές παλαιότερων τεχνολογιών.

Σήμερα όμως οι ερευνητές μπορούν με το πάτημα μερικών πλήκτρων να χρησιμοποιήσουν την εκπληκτική υπολογιστική δύναμη του Grid, ενός δικτύου υπολογιστών που έχει δημιουργηθεί για να συμπτύξει τους τεράστιους όγκους δεδομένων, που αναμένεται να προκύψουν από τον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (Large Ηadron Collider) του πυρηνικού ερευνητικού κέντρου CΕRΝ κοντά στη Γενεύη. Παρ' ότι αυτό το «μηχάνημα του Μπιγκ Μπανγκ» υπέστη πρόσφατα καταστροφική βλάβη με αποτέλεσμα να διακοπεί η λειτουργία του για τουλάχιστον έναν χρόνο, το δίκτυο των υπολογιστών μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για άλλους σκοπούς. Και στην προκειμένη περίπτωση, για την αναβίωση μουσικών ήχων της αρχαίας Ελλάδας. Το επιγόνειον μοιάζει με τη σύγχρονη άρπα ή το βυζαντινό ψαλτήριο και αναφέρεται από τον Αθηναίο, ρήτορα και συγγραφέα του 183 μ.Χ. Οι ιστορικοί πιστεύουν ότι εφευρέθη ή τουλάχιστον εισήχθη στην Ελλάδα από τον Επίγονο, φημισμένο μουσικό από την Αμβρακία της Ηπείρου. Στον Επίγονο μάλιστα δόθηκε, κατά τις αρχαίες πηγές, η «ελληνική υπηκοότητα» ως αναγνώριση των μεγάλων μουσικών ικανοτήτων του, καθώς ήταν ο πρώτος ο οποίος έκρουσε τις χορδές του επιγόνειου με τα δάχτυλά του, αντί να χρησιμοποιήσει πένα. Το όργανο στο οποίο ο Επίγονος έδωσε το όνομά του, διέθετε 40 χορδές με διαφορετικά μήκη.

Το πρώτο όργανο το οποίο προσπάθησαν να αναδημιουργήσουν οι Ιταλοί ερευνητές ήταν ένα μονόχορδο όργανο που έπαιζε ο μαθηματικός και επιστήμονας Πυθαγόρας. Όπως λέει και το όνομά του, το όργανο είχε μία χορδή, η οποία εκτεινόταν επάνω από ένα ηχείο. Η επιτυχής ανακατασκευή του μονόχορδου λοιπόν έδειξε ότι οι ερευνητές θα μπορούσαν να προχωρήσουν σε αναβίωση των ήχων και άλλων οργάνων. Πράγμα το οποίο γίνεται μέσω της συλλογής πληροφοριών από αρχαιολόγους, μηχανολόγους και ιστορικούς, οι οποίες συμβάλλουν στη γνώση των υλικών από τα οποία ήταν κατασκευασμένα τα όργανα, αλλά και στην περιγραφή του σχήματός του.

Ολα αυτά μεταφράζονται σε ένα πρόγραμμα για υπολογιστή το οποίο «τρέχει» σε εκατοντάδες υπολογιστές στην Ευρώπη, που συγκροτούν το Grid. Πάντως για την αναπαραγωγή 3Ο δευτερολέπτων μουσικής απαιτείται μια διαδικασία διάρκειας τεσσάρων ωρών! Έτσι όμως θα είναι δυνατή η δημιουργία ολόκληρων συνθέσεων, που θα είναι βασισμένες στους ήχους του επιγόνειου. Οι ερευνητές το έχουν ήδη χρησιμοποιήσει και μπορεί κανείς να ακούσει τις προσπάθειές τους στο Διαδίκτυο.

(© Τhe Τimes, ΒΗΜΑ, 10/3/2009)