Το διάβασμα μεγαλώνει τα παιδιά!

Εκτός από το φαγητό, τον ύπνο και το παιχνίδι, τα βιβλία μεγαλώνουν τα παιδιά.

Ιστορίες που δεν είναι παιδιάστικες, δεν προσφέρουν έτοιμα σχήματα σκέψης αλλά αντίθετα δίνουν τα κλειδιά για ν’ ανοίξουν οι πόρτες της φαντασίας των παιδιών, γίνονται μια μοναδική εμπειρία που συνεισφέρει σημαντικά στην ανάπτυξη και ωρίμανση της σκέψης και των συναισθημάτων τους.
Στο σχολείο και στο σπίτι πολύ συχνά κυριαρχούν απόψεις που μπορούν να οδηγήσουν τα παιδιά μακριά από τα βιβλία, που σημαίνει μακριά από έναν κόσμο εσωτερικών εξερευνήσεων: «Τώρα ξέρεις να διαβάζεις μόνος σου!», στην αρχή του Δημοτικού ή «Διάβασε και κανένα βιβλίο» στο Γυμνάσιο ή «Μη διαβάζεις, έχεις να μελετήσεις τα μαθήματά σου». Αυτές οι μικρές προτάσεις που τις λέμε χωρίς να τις σκεφτούμε οδηγούν στην επόμενη που πολλοί γονείς αλλά και εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν: «Τα παιδιά δεν διαβάζουν».
Χωρίς να υποστηρίζουμε πως καλύπτουμε σε όλη την έκτασή του το θέμα, δίνουμε μια αφετηρία για σκέψη.

Το βιβλίο στο Νηπιαγωγείο: Το βιβλίο πριν την ανάγνωση.

Στο νηπιαγωγείο µαζί µε τις δραστηριότητες που στόχο έχουν την ολοκληρωµένη κατανόηση και αφοµοίωση του µηχανισµού της προφορικής οµιλίας, αρχίζει ταυτόχρονα και η εισαγωγή στη γραπτή γλώσσα µέσα από τις αναγνώσεις βιβλίων.

Το βιβλίο είναι ένα πλούσιο αντικείµενο: κουβαλάει ιστορίες, παραµένει αµετάβλητο, µε τους τυπογραφικούς χαρακτήρες του που τρέχουν στις σελίδες του, και µε τα χαρακτηριστικά του (το εξώφυλλο, την εικονογράφηση) που σου επιτρέπουν να το βρίσκεις και να το ξαναβρίσκεις. Τι ανακούφιση µέσα σ’ έναν κόσµο σε συνεχή αλλαγή που τρέχει πολύ γρήγορα.Στο νηπιαγωγείο το παιδί κάνει την πρώτη γνωριµία του µε την κοινότητα των αναγνωστών µέσα από τα βιβλία.

Τα βιβλία σαν αντικείµενα απαιτούν την κατάκτηση κάποιων δεξιοτήτων όπως το γύρισµα των σελίδων ή την ικανότητα να συνδυάζεις τις εικόνες τους µε το κείµενο που ακούς. Οι ιστορίες τους προσφέρουν τη δυνατότητα στα μικρά παιδιά να επικοινωνήσουν με τις λέξεις, να μπουν στη θέση των ηρωών και να προσέξουν κάθε μικρή λεπτομέρεια στην εικονογράφησή τους. Σ’ αυτή την ηλικία τα παιδιά αναπτύσσουν τις προτιμήσεις τους και ξεχωρίζουν αγαπημένους ήρωες και εικονογραφήσεις.Οι αναγνώσεις ιστοριών δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να εµπλουτίζουν το λεξιλόγιο που διαθέτουν κι έτσι να εκφράζουν ακριβέστερα τα συναισθήµατα, τις διαθέσεις, τις ανάγκες, τις επιθυµίες τους, τις ανακαλύψεις τους και τις εµπειρίες τους.Οι ιστορίες δημιουργούν τέλος ένα εξαιρετικό συναισθηματικό και πνευματικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ένα παιδί μπορεί να εντάξει τις δικές του εμπειρίες –τη μετάβαση από το χώρο του σπιτιού στο χώρο του σχολείου, τους καινούριους φίλους, τις καινούριες καθημερινές συνήθειες- μ’ έναν πιο ομαλό τρόπο.

Τα εικονογραφημένα βιβλία που απευθύνονται στα παιδιά προσχολικής ηλικίας πρακτικά απευθύνονται σ’ ένα πολύ ευρύτερο ηλικιακά ακροατήριο: πρώτα στα ίδια τα μικρά παιδιά, μετά στους γονείς τους ή σε κάποιον άλλον ενήλικο που τους τα διαβάζει και τέλος στα παιδιά πρώτης σχολικής ηλικίας, που το επίπεδο της αναγνωστικής τους ικανότητας τα στέλνει πάλι πίσω στα παλιά τους εικονογραφημένα βιβλία που με το σύντομο κείμενό τους και την εικονογράφησή τους προσφέρονται για τις πρώτες απόπειρες ανάγνωσης.
Έτσι, τα παιδιά του νηπιαγωγείου μπορούν να κάνουν μαζί με τους ενήλικες που τους τα διαβάζουν τα πρώτα τους βήματα σε αναγνώσεις μεγαλύτερων βιβλίων που χωρίζονται σε κεφάλαια και δεν εξαντλούνται με την πρώτη, ενώ τα παιδιά των πρώτων τάξεων του Δημοτικού πρέπει να τα αφήνουμε, αν θέλουν, να επιστρέφουν στα εικονογραφημένα βιβλία για να αποκρυπτογραφήσουν μόνα τους το κείμενό τους.

Το βιβλίο στο Δηµοτικό: η κατάκτηση της αυτονοµίας.

Ο πρωταρχικός στόχος της βασικής εκπαίδευσης είναι η εκµάθηση της ανάγνωσης σε όλους τους µαθητές. Από την πρώτη µέρα το σχολείο πρέπει να οργανώνει τη συνάντηση των παιδιών µε τα βιβλία. Στόχος είναι να ενσωµατωθεί η ανάγνωση µέσα σ’ όλους τους τοµείς της γνώσης, αλλά και να γίνει µια εµπειρία κατάκτησης, ατοµικής απόλαυσης.

Το βιβλίο στο δηµοτικό σχολείο προσφέρεται σαν ένας φίλος που µας βοηθάει να συλλάβουµε και να κατανοήσουµε τον κόσµο, να καταλάβουµε τον εαυτό µας κι έτσι να µεγαλώσουµε.Από τη χαρά να βρίσκουν ένα βιβλίο που τα ενθουσιάζει το εξώφυλλό του ή το σχήµα του και να το δίνουν σ’ ένα µεγάλο να τους το διαβάσει, τα παιδιά περνούν σιγά σιγά στην ανακάλυψη της µοναχικής, σιωπηλής ανάγνωσης.

Οι γονείς και οι δάσκαλοι πρέπει να µοιράζονται µαζί τους τον ενθουσιασµό τους γι’ αυτό το µεγάλο βήµα που κάνουν σ’ ένα µαγευτικό, ανεξερεύνητο για το καθένα τους κόσµο.

Είναι η στιγμή που οι ενήλικες συχνά κάνουν το λάθος να δίνουν στην ανάγνωση ένα σοβαρό χαρακτήρα, στερώντας από τα παιδιά την απόλαυση της προσχολικής ηλικίας. Είναι το πρώτο βήμα για να μισήσουν τα παιδιά το διάβασμα μεγαλώνοντας.

Στις πρώτες τάξεις είναι σημαντικό να συνεχίζουμε να διαβάζουμε ιστορίες στα παιδιά, μεγαλύτερα βιβλία με πυκνότερα νοήματα που είναι ικανά να παρακολουθήσουν αλλά όχι ακόμα να διαβάσουν μόνα τους. Κάθε παιδί έχει τους δικούς του ρυθμούς για να αρχίσει να διαβάζει μόνο του κι είναι απαραίτητο να μην το φορτώνουμε με το δικό μας άγχος του «πρέπει να μάθεις να διαβάζεις μόνος σου».

Η διδασκαλία της ανάγνωσης συχνά μας κάνει να ξεχνάμε τους ευτυχισμένους αναγνώστες, τα βιβλία με τις συναρπαστικές ιστορίες και εικόνες. Τώρα που ο κόσμος των βιβλίων πραγματικά ανοίγεται μπροστά τους κι είναι έτοιμα να τον εξερευνήσουν μόνα τους, οι ενήλικες και το σχολείο συχνά δεν τα υποστηρίζουν στο πρώτο τους βήμα. Σ’ αυτό το πρώτο βήμα πρέπει να τους προσφέρουμε τόσο την υπομονή και υποστήριξή μας όσο και κείμενα συναρπαστικά που θα τα πείσουν πως αξίζει να επενδύσουν συναισθηματικά στην ανάγνωση. Σιγά σιγά και καθώς η αναγνωστική ικανότητα των παιδιών γίνεται μεγαλύτερη αρχίζουν αυτά να διαβάζουν στους γονείς τους κι έτσι μπορεί να αναπτυχθεί μεταξύ παιδιών και ενηλίκων ένας τρόπος θαυμαστής επικοινωνίας γιατί η ανάγνωση είναι πάντα σχέση και επικοινωνία: Σχέση µε τον ενήλικο που µας διαβάζει, σχέση µε τους ήρωες της ιστορίας. Και πάντα µέσα από την ιστορία ενός άλλου βρίσκεται η ανακάλυψη της δικής µας ταυτότητας.

Στο Δημοτικό πρέπει να ανοίγεται ο δρόμος στα παιδιά όχι μόνο να μαθαίνουν «να διαβάζουν» αλλά κυρίως ότι η ανάγνωση είναι ένας τρόπος να ανακαλύψουν το νόημα των πραγμάτων και να τα βοηθήσει να ωριμάσουν.

Το βιβλίο στο Γυμνάσιο: Ο κόσμος των βιβλίων ανοιχτός μπροστά τους.

Φτάνοντας στο Γυμνάσιο κάθε παιδί, άλλο περισσότερο άλλο λιγότερο, είναι εξοικειωμένο με την ανάγνωση αλλά και ικανό να διαβάζει τα πάντα. Είναι η στιγμή να μοιραστούν οι ενήλικες με τα παιδιά, τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο κοινά αναγνώσματα, να συζητήσουν γι’ αυτά πιο ανοιχτά και ελεύθερα, απαλλαγμένοι ίσως από τις φοβίες τους σχετικά με το τι πρέπει να λέμε και μέχρι ποιο βαθμό στα παιδιά.

Είναι η ηλικία που τα παιδιά που γίνονται έφηβοι έχουν ανάγκη τη συναισθηματική κάλυψη και τη διέξοδο που μπορεί να τους προσφέρει η λογοτεχνία και η ποίηση. Γράφουν οι ίδιοι, έχουν ανάγκη τις ιδέες, τις λέξεις που φτάνουν κατευθείαν στην καρδιά.

Πολλοί ανακαλύπτουν ξανά τα βιβλία ως αντικείμενα και αποκωδικοποιούν τις τυπογραφικές λεπτομέρειες τους, τα εξώφυλλα τους, και μέσα από τα κόμικς κυρίως την εικονογράφησή τους. Μαθαίνουν επίσης να χρησιμοποιούν τα βιβλία ως εργαλεία γνώσεων.

Μέσα από όλα αυτά οι έφηβοι μεταμορφώνονται σε επαρκείς αναγνώστες με σύνθετη σκέψη που είναι εξοικειωμένοι με τα βιβλία, διαβάζουν κριτικά κάθε κείμενο, ικανοί να βυθιστούν σε κάθε λογοτεχνικό είδος και να το απολαύσουν, να το αποκωδικοποιήσουν.

Παιδιά που έχουν εξοικειωθεί με τα βιβλία στις μικρότερες ηλικίες δεν σταματούν στο Γυμνάσιο να διαβάζουν. Πάντα ξέρουν να επιστρέφουν στη μυστική τους επικοινωνία με το συγγραφέα και τους χαρακτήρες. Πρέπει να σεβόμαστε τους ρυθμούς τους, την αγρανάπαυση που κάνουν χωρίς κανένα βιβλίο, αλλά και την ανάγκη τους για λίγη ώρα με τον εαυτό τους χωρίς μαθήματα, χωρίς άγχος, σε ένα ήσυχο μέρος διαβάζοντας. Και χωρίς επικριτικά σχόλια για τις αναγνωστικές επιλογές τους. Άλλωστε τώρα, αν δεν έχει ξεκινήσει ήδη από μικρότερες ηλικίες, πρέπει να ενθαρρύνονται να επιλέγουν τα βιβλία τους μόνοι τους.

Βιβλιογραφία

Ντανιέλ Πενάκ, Σαν ένα μυθιστόρημα, Καστανιώτης
Αγγελική Γιαννικοπούλου, Το σύγχρονο εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο, Παπαδόπουλος
Μπρούνο Μπετελχάιμ-Κάρεν Ζέλαν, Μαθαίνοντας ανάγνωση, Καστανιώτης

The ultimate first book guide, A&C Black, London
Joelle Turin, Ces livres qui font grandir les enfants, Didier Jeunesse

Πηγή: www.bookbook.gr